Νέοι Ευρωπαίοι: άνεργοι, ανασφαλείς και ακόμα στο παιδικό δωμάτιο...

...η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, όπως κι αν έχει αντιμετωπιστεί σε διάφορα σημεία της Ευρώπης, έχει οδηγήσει παντού τους νέους σε εγκλωβισμό στο σπίτι με τους γονείς, αυξάνοντας τα ψυχολογικά επίπεδα στέρησης και επιβραδύνοντας ευθέως τη διαδικασία της ενηλικίωσης και της χειραφέτησης.

Του Άρη Τόλιου

Οι επερχόμενες ευρωεκλογές θα είναι σίγουρα οι πιο ενδιαφέρουσες πολιτικά σε όλη την ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Για πρώτη φορά, αναμένεται να αποτυπώσουν τις επιπτώσεις της διαχείρισης της χρηματοπιστωτικής κρίσης, στην οποία (διαχείριση) πρωταγωνιστικό – και θλιβερό - ρόλο έπαιξε η ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο, υπό την πολιτική και οικονομική ηγεμονία της Γερμανίας.

Εκτός από τις υπόλοιπες διαφαινόμενες τάσεις (άνοδος της Αριστεράς, έξαρση των ακραίων εθνικιστικών δυνάμεων, υποχώρηση παραδοσιακών «ευρωπαϊκών» σχηματισμών, όπως σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθεροι, κτλ.), εξαιρετικό ενδιαφέρον θα έχει το αποτύπωμα της άποψης της ευρωπαϊκής νεολαίας.

Μιας γενιάς που ακόμα μένει στο σπίτι με τους γονείς...

Ποια αυτονομία; Καλύτερα σπίτι με τους γονείς...

Σύμφωνα με στατιστικά ευρήματα που ανακοινώνονται αυτές τις ημέρες από το EuroFound (το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής και Εργασίας), το ποσοστό των νέων μέχρι 30 ετών που μένουν στο σπίτι με τους γονείς τους αυξήθηκε από 44% σε 48% (δηλαδή περίπου 37 εκατομύρια νέοι και νέες) μεταξύ του 2007 και του 2011 – ακόμα και σε χώρες, όπως η Αυστρία ή η Δανία. Στην Ελλάδα το 46% των νέων, ηλικίας 18 έως 29 ετών, ζουν ακόμα με τους γονείς τους, ενώ το 2007, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις στο 37%. Σε χειρότερη μοίρα όλων είναι η Ιταλία, όπου το 79% των νέων ενηλίκων ζει με τους γονείς του.

Ταυτόχρονα, σημαντικά είναι τα πορίσματα που αφορούν στις ψυχολογικές επιπτώσεις των εφαρμοζόμενων πολιτικών.

Από το 2007, σε όλη την ευρωπαϊκή νεολαία, από τη Σουηδία μέχρι την Ελλάδα και την Κύπρο, παρατηρείται διόγκωση φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, ψυχολογικής ανασφάλειας και αισθήματος «περιθωριοποίησης» και στέρησης, ανεξαρτήτως ταξικής προέλευσης.

Θύματα αυτών των φαινομένων θεωρούνται οι νέοι που δε μπορούν να θερμάνουν το σπίτι τους, αγοράζουν κρέας ή ψάρι μέχρι μία φορά την εβδομάδα ή ψωνίζουν μεταχειρισμένα ρούχα (22%), καθώς και εκείνοι που δε μπορούν να κάνουν διακοπές μια φορά το χρόνο ή να καλέσουν φίλους στο σπίτι (27%). Αξίζει να σημειωθεί πως και οι δύο δείκτες ανέβηκαν κατά έξι μονάδες, σε σχέση με την προ – 2007 εποχή.

Βεβαίως, τα συγκλονιστικά αυτά πανευρωπαϊκά δεδομένα, στην Ελλάδα παίρνουν ακόμα ζοφερότερη μορφή: όχι μόνο γιατί τα αντίστοιχα παραπάνω ποσοστά έχουν αυξηθεί κατά 15 μονάδες (στην Ισπανία ωστόσο είναι 20!), αλλά και επειδή βιώνουμε πολύ έντονα και τα φαινόμενα της φτωχοποίησης (20% των εργαζόμενων Ελλήνων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας) ή των αυτοκτονιών (κατά την τριετία 2009 – 2011, είχαμε 1.245 τελεσθείσες, περίπου 3.000 απόπειρες και διπλασιασμό και των δύο σε σχέση με πριν το 2009).

«Ασπιρίνη» για την ανεργία και την επισφάλεια η δια βίου εκπαίδευση

Είναι προφανές ότι ο πρώτος παράγοντας (μακράν) είναι η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και η κυριαρχία της ανεργίας στη νέα γενιά: 23% (επίσημη) σε όλη την ΕΕ, 55% στην Ελλάδα, 53% στην Ισπανία, 43% στην Κροατία, 38% στην Πορτογαλία, 35% στην Ιταλία, 34% στη Σλοβακία, 30% στην Ιρλανδία, κτλ.

Επίσης, πανευρωπαϊκά παρατηρείται μια αύξηση των νέων «εν δυνάμει εργαζόμενων» (νέοι και νέες που εργάζονται τουλάχιστον μία ώρα την εβδομάδα ή αναζητούν εργασία): από 5% στην ηλικία των 15 μέχρι και 80% στην ηλικία των 24.

Συνολικά, για το 2012, οι Ευρωπαίοι ηλικίας 15 – 24 υπολογίζονται σε 57,5 εκατομύρια, εκ των οποίων οι «εν δυνάμει εργαζόμενοι» είναι 24,5 εκ. (18,8 εκ. οι εργαζόμενοι και 5,6 οι άνεργοι). Τα υπόλοιπα 33 εκ. καταχωρούνται ως «οικονομικά ανενεργοί».

Παράλληλα, από τη σύνθεση των επιμέρους ερευνών, προκύπτουν δύο πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το 2012.

Πρώτον, η συνολική διάρκεια σπουδών των νέων έχει αυξηθεί. Αυτό υποδηλώνει είτε παράταση της παραμονής στην εκπαιδευτικη διαδικασία είτε επιστροφή σε αυτή, συνήθως για περαιτέρω εξειδίκευση (μεταπτυχιακό, σεμινάρια, μεταλυκειακή εκπαίδευση). Με άλλα λόγια, οι νέοι παρατείνουν τις σπουδές ή την κατάρτιση τους, προσπαθώντας εναγωνίως να βρουν ένα κατάλληλο για την αγορά εργασίας αντικείμενο σπουδών ή να καλύψουν τον χαμένο χρόνο μέχρι την εύρεση εργασίας – όχι πάντως ακολουθώντας κάποιο μορφωτικό όραμα. Είναι δε άγνωστο αν στον όρο «εκπαίδευση» περιλαμβάνονται και όλες οι μορφές πρακτικής άσκησης και μαθητείας, που υποκρύπτουν ανασφάλιστη εργασία και αποτελούν τη νέα διαδεδομένη πρακτική εργασιακής εκμετάλλευσης και απαξίωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Δεύτερον, έχουν αυξηθεί τα ποσοστά τόσο των νέων άνεργων (23,5% ή 1,3 εκ.), όσο και των νέων εργαζόμενων (35% ή 6,7 εκ. – περισσότεροι δηλαδή από τους νέους άνεργους συνολικά), που, ενώ είναι προσανατολισμένοι πρωτίστως στην αγορά εργασίας, εντάσσονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, ως «λύση ανάγκης». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι χώρες στις οποίες έχουν επιβληθεί επίσημα ή ανεπίσημα μνημόνια (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ισπανία), βιώνουν μια ακόμα χειρότερη εκδοχή – αυτή της δυναμικής αναπλήρωσης των εργαζόμενων εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας από τους άνεργους εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας.

(Σκόρπια) Συμπεράσματα και διαπιστώσεις

Συμπέρασμα πρώτο: δεν υπάρχει ερμηνεία για τους νέους «οικονομικά ανενεργούς». Λογικά, αν αναλυόταν η στάση τους όσον αφορά στην προοπτική π.χ.της επαγγελματικής αποκατάστασης ή της ένταξης τους στην παραγωγική διαδικασία, θα συντρίβονταν τα ανερμάτιστα επιχειρήματα των πολιτικών συνταγογράφων της ΕΕ.

Συμπέρασμα δεύτερο: ακόμα πιο τρομακτική είναι η σκέψη ότι τα παραπάνω στοιχεία αφορούν την περίοδο 2007 – 2011 και το έτος 2012. Εν έτει 2014, τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα είναι σαφέστατα πολύ χειρότερα.

Συμπέρασμα τρίτο: η εκπαίδευση και κατάρτιση που παρατείνεται για να αποτελέσει ψυχολογικό ανάχωμα στον εφιάλτη της ανεργίας ή «δημιουργική αναπλήρωση» αυτής (αφού δεν μπορούμε να μιλάμε για σοβαρές προοπτικές απασχόλησης), αποτελεί καχέκτυπο κάθε έννοιας εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και ενσωμάτωση της λογικής της κερδοφορίας στην μόρφωση, αφού ειδικά τα μεταπτυχιακά προγράμματα και τα προγράμματα κατάρτισης κοστίζουν.

Συμπέρασμα τέταρτο: στατιστικά μιλώντας (και όχι μόνο), η διακηρυγμένη ανάπτυξη στην ΕΕ για το 2015 (αύξηση κατά 1,8%) δεν θα αφορά στα θύματα της κοινωνικής ανισότητας, της ανεργίας και της φτωχοποίησης. Η εξάλειψη αυτών των φαινομένων, όπως συμπυκνώνεται στην «Ευρώπη των λαών», είναι όραμα που δε χωράει στα στενά πλαίσια μιας δημοσιονομικής φυλακής.

Συμπέρασμα πέμπτο: είτε στην ανεργία, είτε στην ύφεση, είτε σε ποσοστά στέρησης αγαθών, είτε στην αδυναμία οικονομικής αυτονόμησης των νέων από την οικογένεια πρωταθλητές είναι τα κράτη - μέλη του Νότου. Αυτά όσον αφορά τους μύθους περί ευρωπαϊκής ενοποίησης και σύγκλισης...

Συμπέρασμα έκτο: ακόμα κι αν δεν υπάρχουν απόλυτα ποσοτικά μεθοδολογικά εργαλεία για τη μέτρηση π.χ. της κοινωνικής περιθωριοποίησης, η έλλειψη προοπτικής, ισονομίας και αξιοκρατίας, η μη συμμετοχή σε συλλογικές διαδικασίες, η απομόνωση και η ατομική απαξίωση των νέων δε μπορούν να ερμηνευθούν ως κάτι άλλο παρά μόνο ως μια πολυδιάστατη αντανάκλαση της κατάρρευσης των υλικών όρων της αξιοπρέπειας των νέων. Το πως αντιλαμβάνονται οι νέοι την κατάσταση ή την ανατροπή της έχει σαφώς και πρωτίστως υλική υπόσταση – οτιδήποτε άλλο είναι ιδεαλισμός.

Συμπέρασμα έβδομο: για άλλη μια φορά, η πολιτική μυωπία των διαχειριστών της κρίσης δεν έχει προηγούμενο. Ως αντίβαρο στην υλική υποβάθμιση της αξιοπρέπειας των νέων, οι αναλυτές επενδύουν στην «αισιοδοξία» και στην «πίστη στην ευρωπαϊκή προοπτική» που ακόμα διατηρούν σε σχετικά μεγάλα επίπεδα (2/3) οι ευρωπαίοι νέοι και νέες. Τρομερές ανοησίες! Οι καταστροφικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις μιας πολιτικής στρατηγικής (θεσμοθέτηση των πολιτικών λιτότητας, δηλαδή μνημόνια) αποκρυσταλλώνονται βεβαίως σε αποσπασματικά ψυχοκοινωνικά μεγέθη, αλλά αξιολογούνται ως προς τις πολιτικές τους τομές και πρωτοβουλίες. Φυσικά, η κρίση έχει ψυχολογικές προεκτάσεις – η απάντηση όμως πρέπει να είναι πολιτική και όχι μια λογική καμπάνιας τόνωσης του ευρωπαϊκού φρονήματος.

Συμπέρασμα όγδοο: η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, όπως κι αν έχει αντιμετωπιστεί σε διάφορα σημεία της Ευρώπης, έχει οδηγήσει παντού τους νέους σε εγκλωβισμό στο σπίτι με τους γονείς, αυξάνοντας τα ψυχολογικά επίπεδα στέρησης και επιβραδύνοντας ευθέως τη διαδικασία της ενηλικίωσης και της χειραφέτησης. Μην ξεχνάμε πως η χειραφέτηση είναι όρος ολιστικός, δηλαδη ταυτόχρονα υλικός και ιδεολογικός.

Συμπέρασμα ένατο: επομένως, το διακύβευμα των ευρωεκλογών για τη νεολαία είναι αν οι νέοι θα «κάτσουν στο σπίτι» ή θα χειραφετηθούν - με την υλική και την ιδεολογική έννοια. Οι εκλογές (και ακόμα περισσότερο, οι ευρωεκλογές) αποτελούν έναν σταθμό σε μια διαδικασία μετασχηματισμού της κοινωνίας. Αν, λοιπόν, πάνω στο χάρτη που διαμόρφωσαν οι ευρωπαϊκές πολιτικές και οικονομικές ελίτ από τις τελευταίες ευρωεκλογές, οι νέοι και νέες της Ευρώπης δεν αντιτάξουν μια νέα πορεία πολιτικών μαχών, οι οποίες θα έχουν υλικό ανατρεπτικό περιεχόμενο, τότε η παραμονή στο σπίτι των γονιών θα κρατήσει πολύ ακόμα... μέχρι να το πάρει κι αυτό η εφορία...

Πηγή: brigada.gr